العِلمُ وَراثَهٌ کَریمَهٌ ، وَ الادابُ حُلَلٌ مُجَدَّدَهٌ ، وَ الفِکرُ
مِرآهٌ صافِیَهٌ؛
علم میراث گرانبهائی است و ادب لباس فاخر و زینتی است و فکر آئینه ای
است صاف.
نهج البلاغه
حدیث (7)
رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله :
اَنـَا اَدیبُ اللّهِ وَ عَلىٌّ
اَدیبى ، اَمَرَنى رَبّى بِالسَّخاءِ وَ الْبِرِّ وَ نَهانى عَنِ
الْبُخْلِ وَ الْجَفاءِ وَ ما شَىءٌ اَبْغَضُ اِلَى اللّهِ
عَزَّوَجَلَّ مِنَ الْبُخْلِ وَ سوءِ الْخُلُقِ، وَ اِنَّهُ لیُفْسِدُ
العَمَلَ کَما یُفْسِدُ الخَلُّ الْعَسَلَ؛
من ادب آموخته خدا هستم و على، ادب
آموخته من است . پروردگارم مرا به سخاوت و نیکى کردن فرمان داد و از
بخل و سختگیرى بازَم داشت . در نزد خداوند عزّوجلّ چیزى منفورتر از بخل
و بد اخلاقى نیست . بد اخلاقى ، عمل را ضایع مىکند ، آنسان که سرکه
عسل را.
مکارم الاخلاق، ص 17
حدیث (8)
امام على علیهالسلام :
اِنَّ النّاسَ اِلى صالِحِ
الاَْدَبِ اَحْوَجُ مِنْهُمْ اِلَى الْفِضَّةِ وَ الذَّهَبِ؛
مردم، به ادب (فرهنگ و تربیتِ) درست ،
نیازمندترند، تا به طلا و نقره.
مشکاة الانوار، ص 433
حدیث (9)
امام على علیهالسلام :
اَلنَّفْسُ مَجْبولَةٌ عَلى سوءِ
الاَْدَبِ وَ الْعَبْدُ مَأمورٌ بَمُلازَمَةِ حُسْنِ الاَْدَبِ وَ
النَّفْسُ تَجرى [بِطَبعِها] فى مَیَدانِ المُخالَفَةِ وَ الْعَبْدُ
یَجْهَدُ بِرَدِّها عَنْ سوءِ الْمُطالَبَةِ فَمتى اَطْلَقَ عِنانَها
فَهُوَ شَریکٌ فى فَسادِها وَ مَنْ اَعانَ نَفْسَهُ فى هَوى نَفسِهِ
فَقَدْ اَشْرَکَ نَفْسَهُ فى قَتْلِ نَفْسِهِ؛
نفس آدمى بر بىادبى سرشته شده است و
بنده فرمان دارد که پایبند ادب نیکو باشد. نفس آدمى با طینت خود در
میدان مخالفت مىتازد و بنده مىکوشد آن را از خواسته ناروایش
برگرداند، پس هرگاه عنان نفس را رها سازد، شریک تبهکارى اوست و هر کس
نفس خود را در خواهشهایش یارى رساند، در قتل خود همدستِ نفس شده است.
شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدید، ج20، ص
304، ح483
حدیث (10)
امام على علیهالسلام :
عَلَیْکُمْ بِالاَْدَبِ، فَاِنْ
کُنْتُمْ مُلوکا بَرَزْتُمْ وَ اِنْ کُنْتُمْ وَسَطا فُقْتُمْ ، وَ
اِنْ اَعْوَزَتْکُمُ الْمَعیشَةُ عِشْتُمْ بِاَدَبِکُم؛
ادب بیاموزید، زیرا که [در این صورت]
اگر پادشاه باشید، برجسته مىشوید، اگر میانه باشید، سرآمد مىشوید
و اگر تنگدست باشید، با ادبتان گذران زندگى مىکنید.
غرر الحکم، ح 7077
حدیث (11)
امام على علیهالسلام :
کَفاکَ مُؤَدِّبا لِنَفْسِکَ
تَجَنُّبُ ما کَرِهْتَهُ مِنْ غَیْرِکَ؛
براى ادب آموزىات همین بس که از آنچه از
دیگران نمىپسندى ، دورى کنى.
بحار الأنوار، ج 43، ص 343، ح 15
حدیث (12)
اَنَس :
حَیَّتْ جاریَةٌ لِلْحَسَنِ بْنِ
عَلىٍّ علیهالسلام بِطاقَةِ رَیْحانٍ ، فَقالَ لَها : اَنـْتِ حُرَّةٌ
لِوَجْهِ اللّهِ ، فَقُلْتُ لَهُ فى ذلِکَ ، فَقالَ : اَدَّبَنَا
اللّهُ تَعالى فَقالَ : «و إِذا حُیّیتُم بِتَحیَّةٍ فَحَیُّوا
بِاَحْسَنَ مِنْها»الآیَةِ، وَ کانَ اَحْسَنُ مِنْها اِعْتاقَها؛
یکى از کنیزان امام حسن
علیهالسلام دسته گلى به ایشان تقدیم کرد. امام به او فرمود: تو در راه
خدا آزادى! دلیل این کارشان را پرسیدم. فرمود: خداوند، ما را [این
گونه] ادب آموخته است ، آنجا که
{در قرآن کریم} مىگوید: «و چون
احترام شُدید، به بهتر از آن، پاسخ گویید» و بهتر از هدیه او، آزادى او
بود!
نهج السعادة، ج 7، ص 386
حدیث (13)
على بن حَکَم:
عَنْ دِعْبِلِ بنِ علىّ : اَنَّهُ
دَخَلَ عَلى اَبِى الحَسَنِ الرِّضا علیهالسلام وَ اَمَرَ لَهُ
بِشَىْءٍ ، فَاَخَذَهُ وَ لَمْ یَحْمَدِ اللّهَ . قالَ : فَقالَ لَهُ
: لِمَ لَمْ تَحْمَدِ اللّهَ؟! قالَ : ثُمَّ دَخَلْتُ بَعْدُ عَلى
اَبى جَعفَرٍ علیهالسلام وَ اَمَرَ لى بِشَىْءٍ ، فَقُلْتُ :
اَلْحَمدُ لِلّهِ . فَقالَ لى : تَاَدَّبْتَ؛
دعبل بن على به خدمت امام
رضا علیهالسلام رسید و امام امر فرمودند انعامى به او بدهند . دعبل آن
را گرفت، اما خدا را سپاس نگفت . امام به او فرمودند : چرا خداوند را
سپاس نگفتى؟! دعبل گفت : پس از مدّتى بار دیگر خدمت امام رضا
علیهالسلام رسیدم و ایشان فرمودند انعامى به من بدهند . من گفتم : خدا
را سپاسگزارم . امام به من فرمودند : ادب را بهجا آوردى.
بحار الأنوار، ج 91، ص 94، ح 12
حدیث (14)
امام على علیهالسلام :
اَدَّبْتُ نَفْسى فَما وَجَدْتُ
لَها بِغَیرِ تَقْوَى الاِْلهِ مِنْ اَدَبِ
فى کُلِّ حالاتِها وَ اِن
قَصُرَتْ اَفْضَلَ مِنْ صَمْتِها عَنِ الْکَذِبِ
وَ غیبَةِ النّاسِ اَن
غیبَتَهُم حَرَّمَها ذُوالْجَلالِ فِى الْکُتُبِ
اِن کانَ مِن فِضَّةٍ کَلامُکِ یا
نَفْسُ فَاِنَّ السُّکوتَ مِن ذَهَبِ؛
به ادب و تربیت نفس خود پرداختم و
براىآن / ادبى بهتر از تقواى الهى در تمام حالاتش نیافتم
و اگر از پس این امر برنیامد / براى آن
چیزى بهتر از دم فروبستن از دروغ نیافتم
و از غیبت مردمان، همانا غیبت آنان
را / خداوند با عظمت در کتابها حرام کرده است
اى نفس، اگر سخن تو / نقره است، سکوت
طلاست
اعلام الدین، ص 273
حدیث (15)
نوف البکالى :
رَاَیْتُ أمیرَ المُؤمِنینَ
علیهالسلام مُوَلِّیا مُبادِرا ، فَقُلْتُ : اَیْنَ تُریدُ یا
مَولاىَ؟ فَقالَ : دَعنى یا نَوفُ ، اِنَّ آمالى تُقَدِّمُنى فِى
المَحبوبِ. فَقُلتُ : یا مَولاىَ وَ ما آمالُکَ؟ قالَ : قَدْ عَلِمَهَا
الْمَأمولُ وَ اسْتَغنَیتُ عَنْ تَبیینِها لِغَیْرِهِ ، وَکَفى
بِالْعَبْدِ اَدَبا اَلاّ یُشْرِکَ فى نِعَمِهِ و اِرْبِهِ غَیْرَ
رَبِّهِ؛
امیر المؤمنین علیهالسلام را دیدم که
شتابان مىرود . عرض کردم : مولاى من کجا مىروى؟ فرمودند : «اى نوف
رهایم کن! آرزوهایم مرا به پیشگاه محبوب مىکشانَد». عرض کردم : مولاى
من! آرزوهایتان چیست؟ فرمودند : «آن کس که مورد آرزوست ، خود آنها را
مىداند و نیازى نیست به غیر او بگویم . بنده را همین ادب بس که در
نعمتها و نیازش ، غیر پروردگارش را شریک نگردانَد» .
غرر الحکم، ح 10599
حدیث (16)
پیامبر صلىاللهعلیهوآله :
ایّاکَ اَنْ تَضْحَکَ مِنْ غَیْرِ
عَجَبٍ ، اَوْ تَمْشىَ و تَتَـکَلَّمَ فى غَیْرِ اَدَبٍ؛
از خندیدنِ بى تعجّب [و بىجا] یا راه
رفتن و سخن گفتنِ بىادبانه بپرهیز.
بحار الأنوار، ج 75، ص 8 ، ح 63
حدیث (17) امام على
علیهالسلام :
لا تَصْفُو الْخِلَّةُ مَعَ غَیْرِ اَدیبٍ ؛
دوستى با شخص بىادب ، صمیمانه نخواهد شد.
بحار الأنوار، ج 67، ص 400، ح 73
حدیث (18) امام على
علیهالسلام :
فَکونوا اَقَلَّ ما یَکونونَ فِى الْباطِنِ
اَمْوالاً ، اَحْسَنَ ما یَکونونَ فِى الظّاهِرِ اَحْوالاً فَاِنَّ
اللّهَ تَعالى اَدَّبَ عِبادَهُ الْمُؤمِنینَ الْعارِفینَ اَدَبا
حَسَنا ، فَقالَ جَلَّ مِن قائِلٍ : یَحْسَبُهُمُ الْجاهِلُ
اَغْنیاءَ مِنَ التَّعَفُّفِ تَعْرِفُهُم بِسیماهُمْ لاَ
یَسْئَلونَ النَّاسَ اِلْحافا؛
در حالى که در واقع از کمترین مال برخوردار
هستید، در ظاهر بهترین حال را از خود نشان دهید ؛ زیرا خداوند
متعال ، بندگان با ایمان با معرفتش را این گونه نیکو ادب نموده که
[در وصف فقیران پارسا] فرموده است : شخص بىخبر آنان را از شدّت
خویشتندارى توانگر مىپندارد . ایشان را از نشانههایشان مىشناسى
، با اصرار (چیزى) از مردم نمىخواهند .
تحف العقول، ص 489
حدیث (19) امام
صادق علیهالسلام :
مَنْ عَرَفَ اللّهَ خافَهُ ، وَ مَنْ خافَ
اللّهَ حَثَّهُ الْخَوفُ مِنَ اللّهِ عَلَى الْعَمَلِ بِطاعَتِهِ
وَالاَْخْذِ بِتَأدیبِهِ ، فَبَشِّرِ الْمُطیعینَ المُتَأَدِّبینَ
بِاَدَبِ اللّهِ وَ الاْآخِذینَ عَنِ اللّهِ اَنَّهُ حَقٌّ عَلَى
اللّهِ اَنْ یُنْجیَهُ مِنْ مُضِلاّتِ الْفِتَنِ؛
آنکه خدا را شناخت ، از او ترسید و آن کس که
از خدا ترسید ، ترس از خدا او را به عمل به فرمان او و در پیش
گرفتن ادبش واداشت . پس فرمانبردارانِ ادب شده به ادب خدا و
اطاعتکنندگان دستورهاى او را بشارت ده که بر خداست که آنها را از
فتنههاى گمراهکننده برهاند.
مصباح الشریعه، ص 108
حدیث (20) امام حسن
عسکرى علیهالسلام :
لَیْسَ مِنَ الاَْدَبِ اِظْهارُ الْفَرَحِ
عِنْدَ الْمَحْزونِ؛
شادى کردن در حضور غمگین، از ادب به دور است.
غرر الحکم، ح 10875
حدیث (21) امام
صادق علیهالسلام :
ما خَسِرَ وَ اللّهِ مَنْ اَتى بِحَقیقَةِ
السُّجودِ ... وَلا بَعُدَ عَنِ اللّهِ اَبَدا مَنْ اَحْسَنَ
تَقَرُّبَهُ فِى السُّجودِ وَ لا قَرُبَ اِلَیْهِ اَبَدا مَنْ
اَساءَ اَدَبَهُ وَضَیَّعَ حُرْمَتَهُ وَیَتَعَلَّقُ قَلْبُهُ
بِسِواهُ؛
سوگند به خدا ، هر کس که حقیقت سجده را بهجاى
آورد ، زیان نکرد و کسى که در سجده، به خوبى به خداوند نزدیک شد،
هرگز از خداوند دور نیست. و آنکه به {ساحت مقدس} او بىادبى کرد و
حرمتش را زیر پا گذاشت ، و به غیر او دل بست، هرگز به او نزدیک
نشد.
بحار الأنوار ، ج 75، ص 71، ح 34
حدیث (22) امام على
علیهالسلام :
لا یَرْاَسُ مَنْ خَلا عَنِ الاَْدَبِ وَ صَبا
اِلَى اللَّعِبِ؛
کسى که از ادب بىبهره باشد و شیفته بازى شود،
به ریاست نمىرسد.
غرر الحکم، ح 4786
حدیث (23) امام على علیهالسلام :
عَلَیکَ بِمُداراةِ النّاسِ وَ اِکْرامِ
الْعُلَماءِ وَ الصَّفْحِ عَنْ زَلاّتِ الاِْخْوانِ فَقَدْ
اَدَّبَکَ سَیِّدُ الاَْوَّلینَ وَ الآْخِرینَ بِقَولِهِ
صلىاللهعلیهوآله : اُعْفُ عَمَّنْ ظَـلَمَکَ وَ صِلْ مَنْ
قَطَعَکَ وَ اَعْطِ مَنْ حَرَمَکَ ؛
تو را سفارش مىکنم به مداراى با مردم و احترام
به علما و گذشت از لغزش برادران (دینى)؛ چرا که سرور اولین و
آخرین، تو را چنین ادب آموخته و فرموده است : «گذشت کن از کسى که
به تو ظلم کرده ، رابطه برقرار کن با کسى که با تو قطع رابطه کرده
و عطا کن به کسى که از تو دریغ نموده است».
اعلام الدین، ص 96
حدیث (24) امام على علیهالسلام :
جالِسِ الْعُلَماءَ یَزْدَدْ عِلْمُکَ وَ
یَحْسُنْ اَدَبُکَ وتَزکُ نَفسُکَ؛
با علما معاشرت کن تا علمت زیاد، ادبت نیکو و
جانت پاک شود.
مطالب السؤول، ص 49
حدیث (25) امام صادق علیهالسلام :
اِنَّ الشَّیْطانَ لَیَطْمَعُ فى عالِمٍ
بِغَیْرِ اَدَبٍ اَکْثَرُ مِنْ طَمَعِهِ فى عالِمٍ بِاَدَبٍ ،
فَتَاَدَّبوا وَ اِلاّ فَاَنْتُمْ اَعرابٌ ؛
شیطان ، در عالِمِ بىبهره از ادب بیشتر طمع
مىکند تا عالِمِ برخوردار از ادب . پس ادب داشته باشید وگرنه شما،
بیابانى (فاقد تمدّن) هستید.
کنز العمّال ، ح 45409
حدیث (26) امام على علیهالسلام :
عَلَى الْعاقِلِ اَنْ یُحْصى عَلى نَفْسِهِ
مَساویَها فِى الدّینِ وَ الرَّأىِ وَ الاَْخْلاقِ وَ الاَْدَبِ ،
فَیَجْمَعُ ذلِکَ فى صَدْرِهِ اَوْ فى کِتابٍ وَ یَعْمَلُ فى
اِزالَتِها ؛
بر عاقل است که بدىهایش را در دین، اندیشه،
اخلاق و ادب یادداشت کند و بهخاطرش بسپارد و براى از بین بردن
آنها بکوشد.
تحف العقول، ص 376
حدیث (27) پیامبر صلىاللهعلیهوآله :
اَدِّبوا اَولادَکُمْ عَلى ثَلاثِ خِصالٍ :
حُبِّ نَبیِّکُمْ و حُبِّ اَهْلِ بَیْتِهِ وَ عَلى قِراءَةِ
الْقُرآنِ ؛
فرزندانتان را به سه چیز ادب کنید: عشق به
پیامبرتان، عشق به خاندان او، و قرآن خواندن.
غرر الحکم، ح 4488
حدیث (28) امام صادق علیهالسلام :
اَدَّبَنى اَبى علیهالسلام بِثَلاثٍ ...
ونَهانى عَنْ ثَلاثٍ : قالَ لى : یا بُنَىَّ مَنْ یَصْحَبْ صاحِبَ
السّوءِ لا یَسْلَمْ وَ مَن لا یُقَـیِّد اَ لْفاظَهُ یَنْدَم ، وَ
مَنْ یَدْخُل مَداخِلَ السَّوءِ یُتَّهَمْ... وَ نَهانى اَنْ
اُصاحِبَ حِاسِدَ نِعْمَةٍ وَ شامِتا بِمُصیبَةٍ ، اَو حامِلَ
نَمیمَةٍ ؛
پدرم علیهالسلام مرا به سه چیز ادب آموخت و از
سه چیز نهىام فرمود . سه نکته ادب این بود که فرمود : فرزندم!
هرکس با دوست بد بنشیند ، سالم نمىماند و هر کس گفتارش را کنترل
نکند ، پشیمان مىشود ، و هر کس به جایگاههاى بد وارد شود ، مورد
بدگمانى قرار مىگیرد (زیر سؤال مىرود) و آن سه چیز که مرا از آن
نهى فرمود: دوستى با کسى که چشم دیدن نعمت کسى را ندارد، و با کسى
که از مصیبت دیگران شاد مىشود و با سخنچین.
نهج البلاغه ، حکمت 73
حدیث (29) امام على علیهالسلام :
تَحَرِّى الصِّدْقِ وَ تَجَنُّبُ الْکَذِبِ
اَجْمَلُ شیمَةٍ وَ اَفْضَلُ اَدَبٍ؛
راستگو بودن و پرهیز نمودن از دروغ، زیباترین
اخلاق و بهترین ادب است.
کافى، ج 8 ، ص 150، ح 132
حدیث (30) امام على علیهالسلام :
مَنْ نَصَبَ نَفْسَهُ لِلنّاسِ اِماما
فَلیَبْدَأ بِتَعْلیمِ نَفْسِهِ قَبْلَ تَعْلیمِ غَیْرِهِ
وَلْیَکُنْ تَاْدیبُهُ بِسیرَتِهِ قَبْلَ تَأْدیبِهِ بِلِسانِهِ وَ
مُعَلِّمُ نَفْسِهِ وَ مُؤَدِّبُها اَحَقُّ بِالاِْجْلالِ مِنْ
مُعَلِّمِ النّاسِ ومُؤَدِّبِهِمْ؛
کسى که خود را پیشواى مردم قرار داده، باید پیش
از آموزش دیگران، خود را آموزش دهد و پیش از آنکه دیگران را با
زبان، ادب بیاموزد، باکردارش ادب آموزد و البته آموزش دهنده و
ادبآموز خود بیش از آموزگار و ادبآموز مردم، شایسته تجلیل است.
غرر الحکم، ح 7016
حدیث (31) امام صادق علیهالسلام :
اِنْ اُجِّلْتَ فى عُمُرِکَ یَومَیْنِ
فَاجْعَلْ اَحَدَهُما لاَِدَبِکَ لِتَسْتَعینَ بِهِ عَلى یَومِ
مَوتِکَ. فَقیلَ لَهُ : وَ ما تِلْکَ الاِْسْتِعانَةُ؟ قالَ :
تُحْسِنُ تَدبیرَ ما تُخَلِّفُ وَ تُحْکِمُهُ؛
اگر در عُمرت دو روز مهلت داده شدى ، یک روز آن
را براى ادب خود قرار ده تا از آن براى روز مُردنت کمک بگیرى. به
امام گفته شد : این کمک گرفتن چگونه است؟ فرمودند : به اینکه آنچه
را از خود برجا مىگذارى ، خوب برنامهریزى کنى و محکمکارى نمایى.
غرر الحکم، ح 3298
حدیث (32) امام على علیهالسلام :
کَفى بِالتَّجارِبِ مُؤَدِّبا ؛
براى ادبآموزى، تجربهها کافىاند.
غرر الحکم، ح 9226
حدیث (33) امام على علیهالسلام :
اَحْسَنُ الآْدابِ ما کَفَّکَ عَنِ
الْمَحارِمِ؛
بهترینِ ادبها آن است که تو را از حرامها باز
دارد.
معدن الجواهر، ص 59
حدیث (34) امام على علیهالسلام :
مَنْ عَطَفَ عَلَیْهِ اللَّیْلُ وَالنَّهارُ
اَدَّباهُ وَ اَبلَیاهُ وَ اِلَى الْمَنایا اَدْنَیاهُ ؛
شب و روز بر هر کس بگذرد، او را ادب مىکند،
فرسودهاش مىنماید و به مرگ نزدیکش مىسازد.
کافى، ج 8 ، ص 17، ح 2
حدیث (35) امام صادق علیهالسلام :
کَمالُ الاَْدَبِ وَالْمُروءَةِ سَبْعُ خِصالٍ
: اَلْعَقلُ وَ الْحِلْمُ ، وَالصَّبْرُ ، وَالرِّفْقُ ،
وَالصَّمْتُ ، وَحُسْنُ الْخُلْقِ وَ الْمُداراةُ؛
کمال ادب و مروت در هفت چیز است: عقل، بردبارى،
صبر، ملایمت، سکوت، خوشاخلاقى و مدارا.
بحار الأنوار ، ج 84 ، ص 325، ح 14
حدیث (36) امام سجاد علیهالسلام :
اِعْتَبِروا یا اُولىِ الاَْبْصارِ وَ
احْمَدُوا اللّهَ عَلى ما هَداکُمْ ، وَ اعْلَموا اَ نَّـکُمْ لا
تَخْرُجونَ مِنْ قُدْرَةِ اللّهِ اِلى غَیْرِ قُدْرَتِهِ ،
وَسَیَرَى اللّهُ عَمَلَکُمْ وَ رَسولُهُ ثُمَّ اِلَیْهِ
تُحْشَرونَ ، فَانْتَفِعوا بِالْعِظَةِ وَ تَأَدَّبوا بِآدابِ
الصّالِحینَ؛
شما اى اهل بصیرت! پند گیرید و خدا را براى
اینکه هدایتتان کرد ، سپاس گویید و بدانید که از قبضه قدرت خداوند
، به سوى قدرتى دیگر بیرون نتوانید رفت ، و خدا و فرستادهاش ، به
زودى کردار شما را مىبینند و آنگاه ، در پیشگاه او ، گرد آورده
مىشوید . پس از اندرزها بهره گیرید و ادب شایستگان را داشته
باشید.
غرر الحکم، ح 6911
حدیث (37) امام على علیهالسلام :
اَللّهُمَّ ارْزُقنى عَقْلاً کامِلاً وَ عَزْما
ثاقِبا وَ لُبّا راجِحا وَ قَلْبا زَکیّا وَ عِلْما کَثیرا وَ
اَدَبا بارِعا وَاجْعَلْ ذلِکَ کُلَّهُ لى وَلا تَجْعَلْهُ عَلَىَّ
بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ؛
خدایا مرا عقلى کامل ، تصمیمى نافذ، خردى برتر،
دلى پاک، دانشى فراوان و ادبى والا روزى کن و تمام اینها را به سود
من قرار ده نه به زیانم،اى مهربانترین مهربانان.
غرر الحکم، ح 3813
حدیث (38) امام على علیهالسلام :
کُلُّ شَىْءٍ یَحتاجُ اِلَى الْعَقْلِ
وَالْعَقْلُ یَحْتاجُ اِلَى الاَْدَبِ؛
هر چیزى به عقل نیاز دارد و عقل به ادب نیازمند
است.
فقه الرضا، ص 364
حدیث (39) امام على علیهالسلام :
اِنَّکَ مُقَوَّمٌ بِاَدَبِکَ فَزَیِّنْهُ
بِالْحِلْمِ؛
تو با ادبت ارزشگذارى مىشوى، پس آن را با
بردبارى زینت بخش.
مشکاة الأنوار، ص 239، ح 689
حدیث (40) امام رضا علیهالسلام :
اَروى اَنَّ جَبْرَئیلَ علیهالسلام اُهْبِطَ
اِلى رَسولِ اللّهِ صلىاللهعلیهوآله فَقالَ : یا رَسولَ
اللّهِ ، اِنَّ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ یَقْرَاُ عَلَیْکَ السَّلامَ
وَ یَقولُ لَکَ : اِقْرَأ : بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ
«لاَ تَمُدَّنَّ عَیْنَیْکَ إِلَى مَا مَتَّعْنَا بِهِ اَزْو جا
مِنْهُمْ» الآیَةَ. فَاَمَرَ النَّبىُّ صلىاللهعلیهوآله
مُنادیا یُنادى: مَنْ لَمْ یَتَاَدَّبْ بِاَدَبِ اللّهِ
تَقَطَّعَتْ نَفْسُهُ عَلَى الدُّنْیا حَسَراتٍ؛
روایت مىکنم که جبرئیل علیهالسلام به نزد
پیامبر خدا فرود آمد و گفت : اى پیامبر خدا! خداوند تو را سلام
مىرساند و به تو مىفرماید : بخوان به نام خداى مهرگسترِ مهربان،
هرگز به آنچه اصنافى از ایشان را از آن برخوردار کردهایم ، چشم
مدوز که زیور زندگى دنیاست تا ایشان را بیازماییم . و بدان که
روزىِ پروردگار تو بهتر و پایدارتر است ، پس پیامبر خدا
صلىاللهعلیهوآله به کسى فرمود تا جار بزند : هر کس [با عمل به
این آیه] به ادب خدا آراسته نگردد ، روحش با حسرت از دنیا جدا
مىشود.
غرر الحکم، ح 8167
حدیث (41) امام على علیهالسلام :
یا مُؤمِنُ اِنَّ هذَا العِلمَ وَالاَْدَبَ
ثَمَنُ نَفْسِکَ فَاجْتَهِد فى تَعَلُّمِهِما ، فَما یَزیدُ مِنْ
عِلْمِکَ وَ اَدَبِکَ یَزیدُ فى ثَمَنِکَ وَ قَدْرِکَ ، فَاِنَّ
بِالْعِلْمِ تَهْتَدى اِلى رَبِّکَ وَ بِالاَْدَبِ تَحْسِنُ
خِدْمَةَ رَبِّکَ وَبِأَدَبِ الْخِدْمَةِ یَسْتَوجِبُ الْعَبْدُ
وَلایَتَهُ وَقُرْبَهُ ، فَاقْبَلِ النَّصیحَةَ کى تَنْجُوَ مِنَ
الْعَذابِ؛
اى مؤمن! به تحقیق این دانش و ادب بهاى جان
توست پس در آموختن آن دو بکوش که هر چه بر دانش و ادبت افزوده شود
بر قیمت و قَدْرت افزوده مىشود ؛ زیرا با دانش به پروردگارت راه
مىیابى و با ادب به پروردگارت خوش خدمتى مىکنى و با ادب در
خدمتگزارى، بنده سزاوار دوستى و نزدیکى به او مىشود . پس [این
[نصیحت را بپذیر تا از عذاب بِرَهى.
جامع الأخبار، ص 310، ح 852
حدیث (42) امام على علیهالسلام :
مَنْ قَعَدَ بِهِ حَسَبُهُ، نَهَضَ بِهِ
اَدَبُهُ؛
هر کس اصل و نسبش او را [سُست گرداند و]
بنشاند، ادبش او را [حرکت بخشد و] برخیزاند.
بحار الأنوار، ج 75، ص 127، ح 9
حدیث (43) امام حسین علیهالسلام :
اَللّهُمَّ لا تَسْتَدْرِجنى بِالاِْحسانِ وَ
لا تُؤَدِّبْنى بِالْبَلاءِ ؛
خدایا! با غرق کردن من در ناز و نعمت، مرا به
پرتگاه عذاب خویش مَکشان و با بلایا (گرفتارىها) ادبم مکن.
عیون اَخبار الرضا ، ج 1، ص 107 ح 1
حدیث (44) امام رضا علیهالسلام :
... فَاِن قالَ قائِلٌ : فَلِمَ وَجَبَ
عَلَیْهِمْ مَعْرِفَةُ الرُّسُلِ وَالاِْقْرارُ بِهِم وَالاِْذعانُ
لَهُم بِالطّاعَةِ؟ قیلَ : لاَِنـَّهُ لَمّا اَنْ لَمْ یَکُنْ فى
خَلْقِهِمْ وَ قُواهُم ما یُکْمِلونَ بِهِ مَصالِحَهُم وَ کانَ
الصّانِعُ مُتَعالیا عَنْ اَنْ یُرى وَ کانَ ضَعْفُهُمْ وَ
عَجْزُهُمْ عَنْ اِدْراکِهِ ظاهِرا ، لَمْ یَکُنْ بُدٌّ لَهُمْ
مِنْ رَسولٍ بَیْنَهُ وَ بَیْنَهُمْ مَعْصومٍ ، یُؤَدّى اِلَیْهِم
اَمْرَهُ وَ نَهْیَهُ وَ اَدَبَهُ ، و یَقِفُهُمْ عَلى ما یَکونُ
بِهِ اجْتِرارُ مَنافِعِهِمْ وَ مَضارِّهِم ؛
اگر کسى بگوید : چرا شناخت پیامبران و اعتراف
به آنها و اقرار به (لزوم) اطاعت از آنان ، بر مردم واجب است؟ در
پاسخ گفته شود : چون در وجود مردم و قواى آنان ، چیزى نیست که با
آن ، مصالحشان را کامل سازند و آفریدگار نیز برتر از آن است که
دیده شود ، سستى و ناتوانى آنان از ادراک او آشکار است ، پس
چارهاى جز این نیست که میان خداوند و مردم ، پیامآورى معصوم باشد
که اوامر و نواهى و ادب (و آموزههاى) او را به ایشان برساند و
آنها را به آنچه مایه سود و زیانشان است ، آگاه سازد.
علل الشرایع، ج 2، ص 394، ح 11
سلام بر آنان که در فراق یار در کوچه پس کوچه های تنهایی سر به دیوار انتظار نهاده اند و چشم به راه نیم نگاه مهدی فاطمه اند... ای گل نرگس... چه میشد که ما را در جمع پروانه هایت پذیرا می شدی؟ چه میشد که تشعشع گرمی نگاهت به سویمان روانه می شد؟ نظری فرما بر کوچه تاریکمان. که همه پروانه شمع توایم. همه پروانه ها در این کوچه تاریک به امید حس کردن گرمای وجودت گرد هم آمده اند. مولا جان نظری فرما... این صفحات برگ برگ روزهای انتظاریست که به امید آمدنش از پس هم ورق می زنیم... العجل العجل یا مولای یا صاحب الزمان یا مهدی ادرکنی (عج)... هنـــــــوزم انتـــــظار و انتـــــظار اسـت هنـــوزم دل به سـینه بیـقـــــرار است هنـــــــوزم خـــواب میبینم به شبــــها همان مردی که بر اسبی سوار است همـــان مــردی که آیـــد جمعـه روزی و این پایــــان خــــوب انتــــــظار است اللهم عجل لولیک الفرج
ادامه...
